Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh năm 2017

Kể từ ngày ra thị trường chứng khoán phái sinh ra mắt tính đến thời điểm này, đã có rất nhiều những dấu mốc quan trọng cần ghi nhớ và đánh giá. Hãy cùng BSC nhìn lại thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh năm 2017 để tìm ra những bước phát triển vượt trội và tiếp tục có những chiến lược vững vàng trong tương lai.

1. Lễ khai trương chứng khoán phái sinh

Ngày 10/08/2017: Tất cả các thời báo trong nước rầm rộ đưa tin: "Lễ khai trương thị trường chứng khoán phái sinh".

Với sự có mặt của Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ và nhấn mạnh tầm quan trọng của sự ra đời chứng khoán phái sinh. Diễn biến này được coi là chiến lược phát triển thị trường chứng khoán hiện đại để thúc đẩy nền kinh tế và mở rộng đầu tư.

Tuy rằng có lịch sử lâu đời trên thế giới nhưng Việt Nam là một thị trường non trẻ, chỉ với gần hai thập kỷ phát triển chứng khoán cơ sở, đến nay, chính phủ đã “rút ngắn lộ trình” để bắt đầu xây dựng cột trụ thứ ba - chứng khoán phái sinh.

Đây hứa hẹn sẽ là bước ngoặt để biến thị trường chứng khoán trở nên minh bạch, thu hút và nhiều hấp dẫn hơn.

2. Sản phẩm chứng khoán phái sinh

Sản phẩm chứng khoán phái sinh gồm 4 loại:

• Hợp đồng kỳ hạn.
• Hợp đồng quyền chọn.
• Hợp đồng tương lai.
• Hợp đồng hoán đổi.

Tuy nhiên, với một thị trường còn non trẻ như thị trường chứng khoán Việt Nam, các sản phẩm chứng khoán phái sinh cơ bản sẽ là lựa chọn phù hợp nhất để nhà đầu tư làm quen và dần thích nghi. Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là sản phẩm đầu tiên của thị trường phái sinh, giúp nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu trung và dài hạn phòng ngừa rủi ro giảm giá, đồng thời có thể kiếm lời.

Các tài sản thường được bán trong các hợp đồng tương lai bao gồm: hàng hóa, cổ phần và trái phiếu. Hàng hóa ví dụ như:

• Các loại hạt, kim loại quý, điện, dầu, thịt bò, nước cam và khí ga thiên nhiên.
• Tiền tệ nước ngoài, băng thông và một số công cụ tài chính cụ thể ngày nay cũng có thể được xem là hàng hóa trên thị trường.

Có hai vị trí mà bạn có thể chọn khi tham gia hợp đồng tương lai: mua (long) và bán (short).

• Vị thế mua: Bạn đồng ý mua vào một loại tài sản vào trong tương lai tại mức giá cố định sẵn một khi hợp đồng đến hạn.
• Vị thế bán: Bạn chấp nhận bán tài sản ở mức giá thoả thuận khi hợp đồng đáo hạn. Phương pháp này giúp nhà đầu tư bảo vệ được bản thân trước rủi ro biến động giá của hàng hóa.

Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có nhiều nhà đầu tư sẽ sử dụng hợp đồng tương lai như một công cụ đầu cơ, thay vì sử dụng chúng như là phương án bảo vệ. Họ sẽ cố tình mua nếu giá đang thấp. Sau đó, khi giá tăng dần dần, giá trị hợp đồng trở nên cao hơn, nhà đầu tư có thể lựa chọn trao đổi nó cho một người khác để lấy tiền trước khi hợp đồng đáo hạn.

3. Diễn biến thị trường chứng khoán phái sinh 2017

3.1. Khối lượng giao dịch bình quân

Năm 2017 là năm khởi đầu của chứng khoán phái sinh nhưng không vì thế mà thị trường phái sinh ảm đạm và kém sôi động. Trên thị trường luôn duy trì 4 mã sản phẩm theo thông lệ quốc tế. Tại thời điểm cuối tháng 12/2017, có 4 mã hợp đồng được giao dịch là VN30F1801, VN30F1802, VN30F1803 và VN30F1806 đáo hạn vào tháng 1, tháng 2, tháng 3 và tháng 6/2018.

Có thể thấy khối lượng giao dịch tăng nhanh chóng từ tháng 8 khi thị trường ra mắt tới cuối năm 2017. Chỉ trong vòng 4 tháng:

• Tổng khối lượng giao dịch: 1.106.353 hợp đồng. Tính bình quân với 101 phiên giao dịch, khối lượng giao dịch trung bình đạt 10.954 hợp đồng/phiên.
• Nếu như trong tháng 8, khối lượng giao dịch trung bình phiên chỉ đạt 3.653 hợp đồng thì đến tháng 12, khối lượng giao dịch trung bình phiên tăng gấp 4,7 lần đạt 17.029 hợp đồng.

3.2. Giá trị giao dịch

Trong 4 tháng với 101 phiên giao dịch (theo quy mô danh nghĩa hợp đồng) đạt hơn 96.297 tỷ đồng. Tính bình quân, giá trị giao dịch đạt 953 tỷ đồng/phiên. Trong đó phiên giao dịch ngày 12/12/2017 có khối lượng giao dịch lớn nhất trong 4 tháng qua, đạt 27.994 hợp đồng, tương ứng giá trị giao dịch 2.508,56 tỷ đồng.

Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 ra đời cũng đạt được thành quả đáng mong đợi với diễn biến biến động tích cực trong những tháng cuối năm. Nhờ đó chỉ số tương lai ở hầu hết các kỳ hạn đều tăng. Các hợp đồng tương lai kỳ hạn ngắn tiếp tục giao dịch ở mức thấp hơn chỉ số VN30, thanh khoản tập trung vào các hợp đồng kỳ hạn ngắn. Sự biến động mạnh của chỉ số VN30 trong phiên khiến cho hoạt động giao dịch của hợp đồng tương lai tăng mạnh, đặc biệt tại thời điểm cuối tháng 10, đầu tháng 11.

Khối lượng mở (OI) toàn thị trường tăng mạnh theo các tháng. Tính đến cuối phiên giao dịch ngày 29/12/2017, tổng khối lượng OI toàn thị trường đạt 8.077 hợp đồng, tăng gấp 3,7 lần so với thời điểm cuối tháng 8, trong đó OI của các mã hợp đồng VN30F1801, VN30F1802, VN30F1803 và VN30F1806 lần lượt là 5.890 hợp đồng, 797 hợp đồng, 1.018 hợp đồng và 372 hợp đồng.

*** Nguồn tham khảo:

1. Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội: https://www.hnx.vn/vi-vn/
2. Thời báo tài chính Việt Nam: http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/chung-khoan/2017-08-10/chinh-thuc-khai-truong-thi-truong-chung-khoan-phai-sinh-46521.aspx
3. CafeF.vn: http://cafef.vn/thi-truong-chung-khoan-phai-sinh-sau-1-nam-hoat-dong-da-co-gan-40000-tai-khoan-duoc-mo-20180809175530754.chn

Có thể thấy thị trường chứng khoán phái sinh năm 2017 khởi đầu vô cùng sôi động tạo nên bước chuyển mình trong thị trường chứng khoán nói riêng và thị trường tài chính của đất nước nói chung. Bước sang năm 2018, thị trường phái sinh đạt được nhiều thành tựu lớn hứa hẹn một năm 2019 đầy thành công!