Tổng hợp thông tin từ A - Z về hợp đồng tương lai

Thị trường chứng khoán “nóng” lên từng ngày là nhờ có sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai. Không chỉ tạo nên cơ hội sinh lời cao, công cụ tài chính này còn đóng vai trò chính trong việc giảm thiểu rủi ro cho thị trường cơ sở. Vậy hợp đồng tương lai là gì?

Xem thêm:

• Tìm hiểu về hợp đồng tương lai
• Phân biệt hợp đồng tương lai và hợp đồng kỳ hạn
• Đặc điểm hợp đồng tương lai

1. Hợp đồng tương lai là gì?

1.1. Khái niệm hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai là thỏa thuận giữa hai bên mua và bán về một giao dịch diễn ra trong tương lai với mức giá mức giá được xác định từ thời điểm ký kết hợp đồng.

Ví dụ: Công ty A ký hợp đồng tương lai bán cho công ty B 100 000 thùng dầu vào tháng 5/2018 theo giá 1.500.000 đ/thùng. Đến tháng 9/2018, nếu giá dầu tăng 2.000.000 đ/thùng thì sẽ có hai phương án cho công ty A như sau: Hoặc là A sẽ giao cho B 100 000 thùng dầu với giá 1.500.000 đ/thùng hoặc công ty A sẽ không bán dầu cho công ty B mà thanh toán theo chênh lệch thỏa thuận ban đầu cho công ty B với số tiền: 500.000x100.000 = 50.000.000.000đ

1.2. Hợp đồng tương lai chỉ số VN30

Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên có mặt trên thị trường Việt Nam. Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đại diện cho 30 cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE, có vốn hóa thị trường đạt 80% và tính thanh khoản luôn có giá trị cao nhất. Sản phẩm này được điều chỉnh bởi tỷ lệ khối lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng.

Bảng mô tả dưới đây sẽ trình bày rõ các thông số cần biết đối với một hợp đồng tương lai VN30:

2. Ưu nhược - điểm của hợp đồng tương lai

Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) cùng với Trung tâm lưu ký chứng khoán đưa ra quyết định chọn hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên trên thị trường Việt Nam bởi những ưu và nhược điểm sau đây:

2.1. Ưu điểm của hợp đồng tương lai

Cho phép giao dịch T0

Không giống như những sản phẩm chứng khoán khác người mua phải mất 3 ngày chứng khoán mới về tài khoản. Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu cho phép giao dịch T0, có nghĩa là sau khi nhà đầu tư đã mua hoặc bán cổ phiếu thì ngay trong ngày giao dịch, có thể bán hoặc mua một lượng tương đương.

Ví dụ: nhà đầu tư A đặt vị thế mua HĐTL chỉ số VN30 vào lúc 9h sáng ngày 29/1/2019 thì đến 14h cùng ngày nhà đầu tư A muốn chốt lợi nhuận đối với vị thế này thì người A chỉ cần đặt vị thế bán HĐTL để đóng vị thế.

Cơ hội sinh lời

Hợp đồng tương lai cổ phiếu cho phép các nhà đầu tư quản lý rủi ro biến động giá một cách hiệu quả. Bằng cách bán sản phẩm này, nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu trên thị trường cơ sở có thể hạn chế thua lỗ khi thị trường này có dấu hiệu đi xuống.

Không những thế nhà giao dịch còn có thể sử dụng công cụ tài chính này để đầu cơ kiếm lời từ giá mua/bán trên thị trường. Khi giá của hợp đồng tương và giá của tài sản cơ sở của hợp đồng có sự chênh lệch, nhà đầu tư có thể dễ dàng nhận được một khoản tiền lời do chênh lệch giá mà không cần phải bỏ ra bất kỳ một chi phí nào.

Không mất phí vay Margin

Để được mở vị thế giao dịch hợp đồng tương lai nhà đầu tư chỉ phải mất một khoản tiền nhỏ ban đầu, số tiền này được xem như một khoản đặt cọc để đảm bảo cho những khoản lỗ phát sinh có thể xảy ra đối với vị thế hợp đồng đang nắm giữ trong ngày giao dịch. Ngoài ra, nhà đầu tư không phải chịu thêm bất cứ một khoản lãi vay nào phát sinh từ số dư ký quỹ trong tài khoản.

Đòn bẩy cao

Khi tham gia giao dịch hợp đồng tương lai nhà đầu tư có khả năng thu được những khoản lợi nhuận hấp dẫn chỉ với một số tiền ký quỹ rất nhỏ ban đầu.

Ví dụ: Nhà đầu tư tham gia vị thế mua mua hợp đồng tương lai chỉ số VN30 với với giá 1,000 điểm, theo hệ số nhân 100.000 đồng/điểm thì giá trị hợp đồng nhà đầu tư tham gia lên đến 100.000.000 đồng. Thế nhưng, nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ 15% tức là 15 triệu đồng là đã có thể giao dịch với hợp đồng này.

Khi giá hợp đồng tăng lên từ 1,000 điểm lên 1.005 điểm thì nhà đầu tư đang có lãi với giá trị 500.000 đồng, giá trị ký quỹ tăng lên 15.5 triệu đồng.

Nếu giao dịch tại thị trường cơ sở thì phần trăm lãi so với số tiền ký quỹ ban đầu sẽ chỉ là: (1005 – 1000)/1000 x 100% = 0.5%.

Trong khi đó, với hợp đồng tương lai phần trăm lãi nhà đầu tư nhận được lên đến: (1005 – 1000) x 15% = 33.3%.

Như vậy có thể thấy lời thế đòn bẩy của hợp đồng tương lai đem đến lợi nhuận hết sức ấn tượng. Đó chính là một trong những điểm thu hút nhà đầu tư của hợp đồng tương lai.

Tính thanh khoản cao

Hợp đồng tương lai được niêm yết, chuẩn hóa và giao dịch tập trung trên sở giao dịch chứng khoán. Vì cả người mua và người bán đều tập trung cho nên tạo ra khả năng thanh khoản cao nhất. Bên cạnh đó, khi căn cứ vào các điều khoản của hợp đồng nhà đầu tư biết trước một cách rõ ràng họ có thể mua/bán cổ phiếu gì, vào thời điểm nào và giao dịch đó được thực hiện ra sao, điều này giúp thị trường minh bạch và tăng thanh khoản cao hơn.

2.2. Nhược điểm của hợp đồng tương lai

Bên cạnh những ưu điểm trên hợp đồng tương lai cũng có một số nhược điểm mà nhà đầu tư cần chú ý:

• Phù hợp cho những nhà đầu tư lướt sóng, những người có nhiều thời gian để nghiên cứu thị trường, xem bảng điện và biểu đồ.
• Đòn bẩy tài chính là ưu điểm nổi bật tạo nên sức hấp dẫn cho hợp đồng tương lai nói riêng và chứng khoán phái sinh nói chung. Tuy nhiên, hiệu ứng đòn bẩy sẽ chỉ sinh lời trong thực tế nếu dự báo (hay kỳ vọng) của nhà đầu tư hợp đồng tương lai đúng với chiều hướng biến động giá tài sản cơ sở. Trong trường hợp biến động về giá tài sản cơ sở trên thị trường không đúng với dự đoán, thua lỗ sẽ xuất hiện và do tác động đòn bẩy, mức độ thua lỗ tính theo tỷ lệ phần trăm số tiền ký quỹ ban đầu sẽ lớn hơn rất nhiều.

3. Vị thế hợp đồng tương lai

Vị thế hợp đồng tương lai là trạng thái giao dịch và khối lượng hợp đồng còn hiệu lực mà nhà đầu tư đang nắm giữ tại thời điểm đó. Hợp đồng tương lai (HĐTL) bao gồm vị thế mua và vị thế bán.

• Nếu nhà đầu tư dự đoán giá của tài sản cơ sở (ví dụ chỉ số VN30 Index) sẽ tăng trong tương lai, nhà đầu tư sẽ mua hợp đồng, được gọi là mở vị thế mua hay tham gia vị thế mua (bên mua)
• ngược lại, nếu nhà đầu tư nghĩ rằng giá của tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai, nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng và được gọi là mở vị thế bán hay tham gia vị thế bán (bên bán).

Việc tham gia vị thế hay còn gọi là nắm giữ vị thế có nghĩa là nhà đầu tư tham gia vào 1 bên của hợp đồng. Nếu nhà đầu tư đặt lệnh mua 1 hợp đồng và lệnh này được khớp trên thị trường, thì nhà đầu tư đó đang nắm giữ 1 vị thế mua. Ngược lại, nhà đầu tư đã bán 1 hợp đồng được xem là nắm giữ 1 vị thế bán.

4. Giao dịch hợp đồng tương lai như thế nào

4.1. Quy định thời gian giao dịch hợp đồng tương lai

Thời gian thị trường phái sinh mở cửa để giao dịch hợp đồng tương lai sẽ sớm hơn thị trường cơ sở 15 phút, nhưng kết thúc cùng lúc với thị trường cơ sở, cụ thể như sau:

• Phiên sáng:
  • Phiên khớp lệnh định kỳ mở cửa: 8h45 – 9h00
  • Phiên khớp lệnh liên tục: 9h00 – 11h30
  • Giao dịch thỏa thuận: 8h45 – 11h30
  • Nghỉ trưa 11h30 – 13h00

• Phiên chiều:
  • Phiên khớp lệnh liên tục: 13h00 – 14h30
  • Phiên khớp lệnh định kỳ đóng cửa: 14h30 – 14h45
  • Giao dịch thỏa thuận: 13h00 – 14h45

4.2. Giao dịch hợp đồng tương lai tại BSC

BSC hiện đang là một trong những công ty chứng khoán phái thu hút số lượng nhà đầu tư tham gia giao dịch hàng đầu hiện nay. Để tham gia giao dịch hợp đồng tương lai cổ phiếu, các nhà đầu tư hãy thực hiện theo hướng dẫn sau.

Mở tài khoản chứng khoán cơ sở tại BSC

Đầu tiên khách hàng phải có tài khoản giao dịch tại sàn, bạn có thể thiết lập tài khoản tại sàn giao dịch hoặc thông qua website của BSC.

Mở tài khoản phái sinh trực tiếp tại sàn giao dịch của BSC

Để mở tài khoản phái sinh trực tiếp tại sàn, khách hàng cá nhân cần có CMND hoặc thẻ căn cước. Đối với khách hàng tổ chức thì yêu cầu giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh/ giấy phép hoạt động và CMND hoặc hộ chiếu của người đại diện.

Đặt lệnh vào ngày làm việc tiếp theo sau khi mở tài khoản thành công

Ngày làm việc tiếp theo sau khi mở tài khoản thành công, bạn đã có thể đặt lệnh giao dịch. Với khách hàng đặt lệnh trực tiếp tại sàn điền phiếu lệnh chuyển vào quầy giao dịch. Còn đối với khách hàng nộp/ rút tiền mặt:

• Lập phiếu yêu cầu nộp/rút tiền mặt tại quầy giao dịch
• Hoặc khách hàng có thể nộp tiền thẳng vào tài khoản ngân hàng của BSC (ngược lại có thể chuyển khoản về tài khoản ngân hàng đã đăng ký với BSC)

5. Giá hợp đồng tương lai

5.1. Biểu phí giao dịch hợp đồng tương lai tại BSC

Tại BSC, phí giao dịch chứng khoán phái sinh sản phẩm hợp đồng tương lai từ ngày 1/2/2019 được quy định như sau:

• Phí giao dịch mở, đóng HĐTL:
  • 1-49 hợp đồng: 8000/hợp đồng
  • 50-99 hợp đồng: 7000/hợp đồng
  • 100-199 hợp đồng: 6000/hợp đồng
  • 200-299 hợp đồng: 5000/hợp đồng
  • >= 300 hợp đồng: 4000/hợp đồng
• Phí đáo hạn HĐTL: 8000/hợp đồng
• Phí nộp, rút tiền ký quỹ (thu hộ NH VietinBank): 5500/giao dịch
• Thuế giao dịch: theo quy định hiện hành

5.2. Cách tính giá hợp đồng tương lai

Xem thêm: Hướng dẫn định giá về hợp đồng tương lai

Giá giao dịch của hợp đồng tương lai được hình thành bởi cung và cầu của thị trường. Người mua và người bán đặt lệnh và lệnh được khớp thông qua hình thức đấu giá liên tục trên sở giao dịch. Theo mô hình Cost of Carry, giá hợp đồng tương lai sẽ được xác định như sau:

Giá tương lai = Giá cơ sở + (Lãi vay – cổ tức)

Trên đây là toàn bộ thông tin chi tiết về hợp đồng tương lai. Hy vọng bài viết trên sẽ hữu ích với các nhà đầu tư, giúp các bạn nắm bắt đầy đủ những ưu nhược điểm cũng như cách thức giao dịch chứng khoán phái sinh này để có phương pháp đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận.